In deze serie bespreken we elke maandag een kunstwerk dat is geïnspireerd op tradities en gebeurtenissen van de betreffende maand. Deel 29: spelen met de zwaartekracht.
Vandaag, maandag 27 maart, 51 jaar geleden, overleed Maurits Cornelis Escher. Wie kent hem niet? Zo’n twintig jaar voor zijn overlijden maakte hij de houtsnede Relativiteit, naar verluidt een van zijn populairste werken. Het is een krankzinnig plaatje. Want wat is boven en wat onder? Je kunt de afbeelding met gemak om zijn as draaien, waarbij de figuren in streepjespak de trappen op en af blijven gaan zonder dat de zwaartekracht vat op hen krijgt.
Het werk doet onmiskenbaar denken aan de fantasieprenten over kerkers, de zogeheten Carceri d’invenzione, van Giovanni Battista Piranesi (1720-78). Escher was een groot bewonderaar van deze beroemde Italiaanse kunstenaar en architect. In zijn Zwitserse atelier, voor de oorlog, had hij prenten van Piranesi aan de muur gehangen. Anders dan bij de duizelingwekkend sombere, in zichzelf gekeerde doolhoven van Piranesi waaraan geen ontsnappen mogelijk is, gaf Escher zijn Relativiteit maar liefst twee uitgangen. Bij de ene wandelt een gearmd koppel gemoedelijk door een tuin of park, bij de andere geniet een stel op het terras van een uitgebreide lunch.
Escher woonde vanaf 1941 in Baarn met zijn vrouw en drie zonen; als we ons op deze houtsnede verlaten lijkt hij een gelukkig mens. Dat laatste is niet helemaal waar, zijn vrouw Jetta (1897-1969) leed sinds de Tweede Wereldoorlog aan een zenuwziekte. De laatste jaren van haar leven leefde het echtpaar gescheiden.
De 125-jarige geboortedag van Escher wordt in 2023 gevierd met twee tentoonstellingen, in Kunstmuseum Den Haag t/m 10 september, https://www.kunstmuseum.nl/nl/tentoonstellingen/escher-andere-wereld en in Escher In Het Paleis t/m 1 oktober.
