Bijbelse kameleon

26 juli 2021

Maria Magdalena heeft door de eeuwen heen vele rollen aangenomen, van oer-feminist tot eigentijds mode-icoon. Met historische bronnen, schilderkunst en popcultuur geeft Museum Catharijneconvent een gelaagd beeld van deze bijzondere vrouw.

Dat de Amerikaanse realityster Kim Kardashian ooit in de huid van de Bijbelse Maria Magdalena zou kruipen, zoals op de foto van de beroemde modefotograaf David LaChapelle, is voor velen niet de meest voor de hand liggende keuze. Toch hebben de twee meer gemeen dan op het eerste gezicht lijkt. Net als over Kardashian heeft de hele wereld een mening over Maria Magdalena. Wordt Kardashian gezien als feministische ‘self-made woman’ en tegelijk als sekssymbool, Maria Magdalena neemt uiteenlopende rollen aan: van prostituee tot vrouw van Jezus, van oer-feminist tot apostel der apostelen en van kluizenaar tot eigentijds mode-icoon.
Wie is Maria Magdalena voor u? Dat is de vraag die de bezoeker wordt gesteld op de tentoonstelling ‘Maria Magdalena’ in Museum Catharijneconvent. De beeldvorming rond Maria Magdalena is net zo divers als de tentoonstelling zelf, met filmfragmenten, foto’s, installaties, oude en nieuwe schilderijen. Door een royaal gebruik van spiegels en gekleurde lichtstrepen komt de expositie voortdurend vanuit een andere hoek in beeld.

Zaaloverzicht, foto: Femke Lockefeer

Eigen interpretatie
Als een Bijbelse kameleon ging Maria Magdalena door de tijd, zoals op de tentoonstelling is te zien. Het lijkt wel alsof zij de rol aanneemt waarnaar op dat moment in de samenleving het meest wordt gehunkerd. Waar bijvoorbeeld in de dertiende eeuw behoefte was aan een bekeerde zondares als voorbeeld voor de vele ‘gevallen vrouwen’ die zich tot het klooster wendden, zo was men bij de opkomst van het feminisme in de jaren zestig ook in de Bijbel op zoek naar een sterk vrouwelijk rolmodel. En in de hedendaagse popcultuur is er vooral interesse in het wegdromen bij een sprookjesachtige romance tussen Jezus en Maria Magdalena.
Dat deze Bijbelfiguur zo veel vormen heeft kunnen aannemen is te verklaren doordat er, hoewel ze op de meest cruciale momenten in het Nieuwe Testament aanwezig is, vrij weinig over haar bekend is. Hierdoor hoefden kunstenaars zich aan geen enkel voorschrift te houden als ze haar afbeeldden en was er ruimte voor eigen interpretatie van het personage.

Zaaloverzicht met ‘Maria Magdalena’ van Alfred Stevens, ca. 1887, Museum voor Schone Kunsten, Gent, foto: Anna Janssen

Eerherstel
Vandaag de dag is Maria Magdalena relevant omdat zij als vrouw in kerk en geloof een belangrijke positie heeft. Al in 1969 herstelde paus Paulus VI haar eer en status, en bestempelde haar als gelijk aan de mannelijke apostelen. In 2016 gaf paus Franciscus haar daarbovenop haar eigen feestdag. Door de heiligheid van Maria Magdalena te erkennen werd het belang van gelijkheid in het geloof geaccentueerd. Deze boodschap van de kerk, die in de tentoonstelling duidelijk wordt gecommuniceerd, is misschien niet geheel toevallig ook een boodschap voor de huidige maatschappij, waarin de rollen verschuiven: traditie hoeft niet in de weg te staan van vooruitgang. Traditie blijft juist actueel door verandering toe te laten en een plek te geven.
Ook nu neemt Maria Magdalena dus weer een rol aan die past bij de tijd. De tentoonstelling maakt de kijker hiervan bewust door het geijkte beeld van Maria Magdalena te verrijken met talrijke perspectieven. Want dat is misschien wel haar enige constante kenmerk: het weerspiegelen van de belangen en noden van de samenleving.