Het werk van de in Nederland wonende en werkende kunstenaar Rory Pilgrim waaiert uiteen van processies tot muzikale composities, video’s en tekeningen. De kunstenaar wil de wereld een gevoel van gemeenschap teruggeven en schreeuwt daarbij gelukkig niet.

De kamers van het achttiende-eeuwse landhuis Oud Amelisweerd in Utrecht vormen de locatie voor de tentoonstelling van Rory Pilgrim (Bristol, UK, 1988). Het gaat om een overzicht van vijftien jaar waarin de kunstenaar een breed scala aan werk in verschillende media produceerde: van tekeningen, installaties en processies in de openbare ruimte tot video’s en muzikale composities. In Nederland viel Pilgrim al direct op met een afsluitend kunstproject aan de Amsterdamse postacademische opleiding De Ateliers. De kunstenaar ontwierp een processie met een aantal zestigers onder de titel Can we leave things as they are? (2010) vanaf de studio aan de Stadhouderskade naar het Vrijheidscarillon op plein ‘40-‘45 in Amsterdam Nieuw-West. De processiegangers werden in Pilgrims atelier genodigd rond een tafel met daarop een Bonsaiboom, om met elkaar te spreken over de vraag uit de titel en wat zij als ouderen daaraan konden bijdragen.
In een van de kamers op Oud Amelisweerd is die situatie uit 2010 met de tafel herschapen, inclusief het mededelingenbord aan de wand, met daarop de bladmuziek van de compositie die Pilgrim schreef voor het Vrijheidscarillion. Ik vond het indertijd opmerkelijk dat de toen 22-jarige Pilgrim zich blijkbaar had verdiept in de Nederlandse situatie en juist ouderen, niet leeftijdgenoten, bij dit project inzette. Het zette echter de toon voor het latere werk waarin muzikale composities, sociaal en politiek activisme en gemeenschapszin een rol spelen.

Bloemschikken
Gemeenschapszin is een wat ouderwetse notie die ooit in een artikel over Pilgrims werk ‘ideologische relaties’ is genoemd. Pilgrims achtergrond is echter verankerd in de typisch Britse ‘sense of community’, die zich in stads- en dorpsgemeenschappen manifesteert in vrijwilligerswerk (community service), bloemschikken voor de kerk, liefdadigheid en het borduren van kussentjes voor de harde kerkbanken. Het zal niet verwonderen dat de kunstenaar in dit milieu opgroeide en als koorzanger zeven missen per week in een kerkkoor zong. Later verruilde Pilgrim dat voor een folk-pop band.
Het voelt alsof Pilgrim een gevoel van gemeenschap, verbondenheid en zuiverheid wil teruggeven aan de wereld. Rituelen, teksten, liederen, spandoeken en film maken daarvan vaak deel uit. In een van de kamers staan tekstborden als wegwijzers met woorden als mothership, kinship, guardianship en shepardship in opwekkende kleuren. Pilgrim liet ze schilderen door een traditionele reclamebordschilder in Sheffield. De woorden komen terug in de film Violently speaking (2014), een reeks beelden van puurheid zoals Pilgrim die ziet: een meisje dat door de zoutvlakten van Utah loopt, drie Quaker-vrouwen in eenvoudige kamers, een bord buiten dit huis met de tekst ‘Torture is Wrong’, transgenderactivisten, een uitzinnig travestietoptreden in een New Yorkse club en een banier met de tekst ‘Queers for Economic Justice’.

Liefde en geborgenheid
Toch had ik bij een film als Rafts (2022) over onder meer de klimaatcrisis en de coronapandemie, een project waarmee Pilgrim in 2023 was genomineerd voor de prestigieuze Britse Turnerprijs, moeite om persoonlijke ervaringen van mij onbekende individuen als Hugh, Carina, Liam of Eddie te beluisteren. Onderbroken, of verbonden, door Pilgrims orkestrale muziek lijken die ongefilterde, persoonlijke verhalen over houvast in tijden van crisis vooral te getuigen van goede wil, creativiteit en tuinieren als levensoplossing. Elke kunstvorm moet het hebben van contrast dat hoe dan ook spanning oplevert en in dat aspect lijkt het alsof Pilgrim hier zijn deelnemers te weinig uitdaagt of stuurt.
Pilgrims getekende werk laat je met meer vanzelfsprekendheid toe in diens verbeeldingswereld. Het gevoelige The Horse Has The Purse (2021) is een voorstelling van liefde en geborgenheid, geschilderd met onder meer nagellak en gezet in een ambachtelijk gemaakte notenhouten lijst. In de net zo zorgvuldig gemaakte vitrines, een soort fruitkistjes, zie je Pilgrims aantekenschriften met socratische vragen als ‘What is demanded. A taking of action. A change of leadership’. Ze worden op de pagina’s vergezeld van tekeningen als boekilluminaties in blauw en goud. Als activisme is Pilgrims werk weliswaar boterzacht, maar diens oproepen zijn een verademing tegenover luidruchtig schreeuwen en cancelen.