Frits de Coninck17 november 2021
Een internationale jury koos dit jaar vier vrouwelijke finalisten voor de prestigieuze Prix de Rome. Het Stedelijk Museum Amsterdam toont hun geëngageerde werk, dat actueler is dan ooit.
Wat de vier genomineerden voor de Prix de Rome 2021 laten zien is een afspiegeling van wat nu in onze wereld gaande is. In het werk van de kunstenaars Silvia Martes, Coralie Vogelaar, Mercedes Azpilicueta en Alexis Blake echoën de zorgen om het klimaat en de omgang met de aarde, de door data en controle beheerste mens, de coronapandemie, diversiteit, seksisme, door vrouwen geïnitieerde protestbewegingen, om maar enkele thema’s te noemen. Want dat is wat het eerste opvalt aan het werk dat nu in het Stedelijk te zien is: het is niet alleen actueel, vooral heeft het een urgentie waaraan niet te ontsnappen is. Dit is onze tijd, hier staan we middenin. Elk van de vier laat dat op een eigen manier voelen en zien.
Coralie Vogelaar, ‘Interpersonal Biofeedback Apparatus Encoding Cardiac Fluctuations’, 2021, foto: Daniel Nicolas
Denkbeeldige wereld
De installatie van Coralie Vogelaar ziet eruit als een laboratoriumopstelling met kabels, sensoren, controlepanelen en keramische uitvergrotingen van het menselijke hart. En niet te vergeten de drie mensen die in de installatie kunnen plaatsnemen. Bezoekers worden daarmee deelnemers van wie de hartslag en de interne lichaamsgeluiden van maag en darmen geregistreerd en elektronisch versterkt in de ruimte klinken. Zo ontstaat een steeds veranderende compositie, aangestuurd door datasystemen en met de mens als controleerbaar instrument.
Net zo futuristisch is de film van Silvia Martes die zich afspeelt in 2121. Maar hier geen eenduidige verhaallijn, geen verhaal dat zich lineair ontwikkelt. Het is een film zonder vast script, eerder een assemblage van soms prachtige beelden die alle kanten uit lijken te gaan. Documentair, autobiografisch, sciencefiction, alles in een denkbeeldige wereld die het resultaat is van onze omgang met de aarde en het klimaat. Maar nergens wordt die boodschap letterlijk uitgedragen; de film vertelt met visuele middelen een verhaal dat vooral heel suggestief is.
Videostill uit ‘To Confirm That You Are Not a Robot, Place a Check in the Box Next to ‘I’m Not a Robot’’ van Silvia Martes, 2021
Meeslepend schouwspel
In vergelijking daarmee laat het verhaal van Mercedes Azpilicueta zich helder lezen. Het is een reusachtig tapijt dat slingert door de museumzaal, als een eigentijds tapijt van Bayeux. Het is een intrigerende, schilderachtige verzameling van beelden en objecten, teksten en herinneringen die samen een actuele geschiedenis vertellen. Het vertrekpunt is de in 1917 door vrouwen uit de Jordaan ontketende Aardappeloproer en strekt zich uit tot tal van protestbewegingen wereldwijd die ook door vrouwen zijn geïnitieerd. En tegelijk vertelt het tapijt het kleinere verhaal van Azpilicueta’s moeder die in Buenos Aires in een textielfabriek werkte. Een epische historieschildering.
Uitgangspunt van de performance van Alexis Blake is het oud-Griekse verbod op de klaagzang, een verbod dat volgens de kunstenaar doorwerkt in het westerse patriarchale systeem waarin de stemmen van vrouwen worden onderdrukt en uitgesloten. De zangeres en de dansers voeren het publiek mee in een fascinerende voorstelling die zich ontvouwt op de trappen van het Stedelijk en de rondgang eromheen. We zien klassieke pleurantes, een lichaam dat gedragen en beweend wordt, dansers die toevlucht en troost zoeken bij elkaar, maar ook agressieve gebaren en geschreeuw die rechtstreeks tot het publiek gericht zijn. Niets of niemand blijft onberoerd. Alles komt samen in deze performance: drama, muziek, verwijzingen naar de kunstgeschiedenis, het verzet van vrouwen, een prachtige choreografie en een meeslepend schouwspel. En nadat de dansers na ruim veertig intense minuten weer de trap af zijn gegaan, resteert de stilte en het besef met alle zintuigen een diepmenselijke emotie te hebben ervaren.
Alexis Blake, ‘Rock to jolt [ ] stagger to ash’, 2021, foto: Daniel Nicolas
De Prix de Rome is een stimuleringsprijs voor kunstenaars uit Nederland onder de veertig jaar. Uit de aanmeldingen selecteert de jury een shortlist en een winnaar, die een bedrag van 40.000 euro ontvangt. De prijsuitreiking vindt plaats op 30 november in het Stedelijk Museum. Sinds 2012 wordt de prijs georganiseerd en gefinancierd door het Mondriaan Fonds.
