Edo DijksterhuisChristie van der Haak liet zich inspireren door de jugendstilarchitectuur van Kampen. In het plaatselijke Stedelijk Museum resulteerde dat in een totaalkunstwerk dat verleidt, overdondert en garant staat voor een opperbest humeur.
Alleen in Miami durfden ze het aan. Daar kreeg Christie van der Haak in 2016 carte blanche om een werk op de gevel van het Wolfsonian Museum te maken. Als de uitbundige achternicht van Christo bedekte de Haagse kunstenaar (1950) het vierkante gebouw met vlakken in kleurrijke dessins. Het museum veranderde in een juwelenkistje op reuzenformaat.
Het Stedelijk Museum Kampen heeft nu als tweede kunstinstelling de ‘Van der Haak-behandeling’ gekregen. De ingreep op de gevel is hier bescheidener dan in Miami, maar dat is ook begrijpelijk. In de Amerikaanse stad sloot Van der Haaks stijl naadloos aan bij het omliggende Art Deco Historic District, terwijl de jugendstil- en art-nouveau-architectuur van Kampen is ingebed in een middeleeuwse binnenstad. Door zich te beperken tot een stevige bies, weet de kunstenaar precies de juiste balans te bewaren.
Gevelfries, foto: Ben Vulkers
Hallucinant effect
Volg die band, waar het blauw en wit uit het Kamper stadswapen in te herkennen zijn, naar de ingang van het museum en van matiging is geen sprake meer. Van der Haak bedekte de wanden, plafonds en vloeren van alle benedenzalen met wel 42 verschillende patronen. Bloemkelken, bladeren, semi-abstracte vormen en de steur die symbool staat voor de IJsselstad Kampen stralen je in warme, heldere kleuren tegemoet. De overdaad doet een beetje duizelen, zeker op plekken waar spiegels helemaal voor een hallucinant effect zorgen. Maar even op adem komend op een stoel, uiteraard ook bekleed met krullend dessin, kun je niet anders dan glimlachen. Dit is kunst waar je blij van wordt.
Christie van der Haak is pas relatief laat doorgebroken. Dat is ongetwijfeld deels te wijten aan het seksisme in de kunstwereld dat ook collega’s als Jacqueline de Jong en Louise Bourgeois lang parten heeft gespeeld. Maar het heeft ook te maken met de aard van haar werk. Van der Haak studeerde in de jaren ’70 mode en design, en schilderde vanaf het begin van haar carrière kleurrijke patronen. Daarmee sloot ze aan bij het Amerikaanse ‘pattern painting’, maar die stroming is in Nederland nooit erg aangeslagen. Terwijl het kunstdiscours werd gedomineerd door conceptuele kunst en streng minimalisme, greep Van der Haak terug op de ambachtelijkheid van de arts-en-craftsbeweging en de art nouveau van rond 1900. Ze destilleerde er een eigen beeldtaal uit die ze ter gelegenheid van deze tentoonstelling treffend ‘nouveau deco’ heeft gedoopt. Het omslagpunt kwam in 2003, toen Van der Haak in het Tilburgse Textielmuseum patronen liet uitvoeren door een weefmachine. De mogelijkheden voor variatie en de snelheid om die uit te voeren inspireerden haar tot een grote stroom levendige ontwerpen voor stoffen, glasobjecten, beschilderde borden en meer. Toen kwamen ook de opdrachten op gang en werd ze meer opgemerkt door het kunstcircuit.
Ateliersetting in Stedelijk Museum Kampen
Meer dan decoratief
In de synagoge op een steenworp afstand van het Stedelijk Museum is Van der Haaks atelier nagebouwd. Er hangen schilderijen aan de wand, keramische schalen liggen in ladekasten en her en der slingeren textielstalen. Hier geldt geen onderscheid tussen autonome en toegepaste kunst. Alles wat hier gemaakt wordt, is onderdeel van een streven om de hele wereld onder te dompelen in schoonheid.
Dat klinkt misschien behaagziek, en mateloos decoratief. Maar dat doet geen recht aan Van der Haaks bedoelingen. De krullerige vormen en gestileerde bloemen die bij vroegere plateelbakkerijen ‘decor’ werden genoemd, worden in haar handen meer dan wandbedekking die het bedje vormt voor het eigenlijke pronkstuk. Ze zijn meer dan setting. Met een nergens opdringerige maar nooit aflatende variatie in kleur, ritme en schaal eisen de patronen de hoofdrol op. Hier is het decor zelf de voorgrond en is de ruimte het eigenlijke kunstwerk.
Zaaloverzicht in Stedelijk Museum Kampen
‘Christie van der Haak: Nouveau Deco’, t/m 9 januari in Stedelijk Museum Kampen (locaties: Oudestraat 133 en de voormalige Synagoge, IJsselkade 33), MK geldig, www.stedelijkmuseumkampen.nl
