Een fiets tekenen en erop wegrijden

13 september 2021

De in Zuid-Afrika geboren kunstenaar Robin Rhode heeft aan een muur, een stukje krijt, een camera en een handvol vrienden genoeg voor zijn betoverende korte films en foto’s. Museum Voorlinden toont nog t/m 26 september zijn eerste solo in Nederland.

Dwaal met de ogen van een kind door de tentoonstelling van Robin Rhode in Wassenaar en een sprookjesachtige wereld komt je tegemoet. Echte kinderen wiebelen met veel plezier op een hobbelpaard van krijt. Een fiets passeert in vliegende vaart. Een grote lap stof verandert door een naaimachine in baksteen. Schijn bedriegt op razendknappe wijze bij Robin Rhode (1976), sinds een jaar of tien een gelauwerd kunstenaar met een eigen handelsmerk. Hij tekent met krijt of houtskool op een muur, laat kinderen of vrienden daarbij poseren, neemt de scène op met een camera, veegt de tekening uit, tekent een volgende scene op de muur enzovoort. Net zo lang tot een korte film ontstaat, waarbij mens van vlees en bloed en object van krijt samen in beweging komen.
Rhode, geboren in Johannesburg en tegenwoordig wonend in Berlijn, kan tekenen als de beste, heeft een speelse fantasie en heeft aan weinig middelen en lijnen genoeg. Als kind had hij niet veel, is de uitleg daarvan. Op school tekenden hij en zijn klasgenoten een fiets met krijt op de muur van de wc, deden of de fiets echt was en reden ermee weg.

‘Horse’, 2002

Maffia
Kijk met de ogen van een volwassene en Rhodes films en foto’s tonen een andere, meer schrijnende kant. Tot 2018 keerde de succesvolle Rhode jaarlijks als een suikeroom terug naar dezelfde muur met scheur in Westbury, vlak bij de woonwijk in Johannesburg waar hij opgroeide, om ter plekke een werk te maken. Een film in het auditorium van Museum Voorlinden toont hoe dat eraan toegaat. Zodra Rhode met zijn wagen en camera arriveert, duikt uit de omliggende sloppenwijk een man of vijftien op, prachtige jonge mannen en vrouwen, gedrenkt in armoe.
Rhode laat ze tekenen en poseren, geeft ze taken, een doel, een inkomen, prijst hun talent. De energie en het plezier van het moment, en de dreiging van beroving of geweld voortvloeiend uit de armoe en de Afrikaanse maffia van de wijk, dringen op een of andere manier door in de films. Dat het inderdaad een risicovolle onderneming was, wordt ergens in 2018 duidelijk. Dan besluit Rhode dat het te gevaarlijk is om met zijn gevulde portemonnee, luxe wagen en camera’s terug te keren naar de muur en zijn geboortegrond. Gedaan is het met de filmpjes.

‘Brick Face’, 2008

Tree of life
Sindsdien is Rhode voor zijn kunst aangewezen op zijn gigantische atelier in Berlijn. Daar wordt hij geplaagd door schuldgevoel ten opzichte van zijn vroegere buurtgenoten, daar moet hij zichzelf en zijn werk in isolement opnieuw uitvinden. In de tentoonstelling in Museum Voorlinden wisselen de films en foto’s gemaakt in Zuid-Afrika af met grote monumentale beelden of muurschilderingen van spuitverf of oliekrijt, een aantal ter plekke gemaakt, een aantal gemaakt in zijn atelier op losse vellen papier en hier opgehangen. Dan tekent hij een enorme boom, een zogenaamde tree of life, of een muur van zee en regen, boetseert hij fietsen uit kalk of groene zeep. Een schep van verguld brons verwijst onder veel meer naar de helse goudmijnindustrie in Johannesburg.
Die afwisseling doet het ritme van de tentoonstelling best goed, maar het nieuwe werk ademt niet dezelfde speelse sfeer als het oudere werk. De onderwerpen die Rhode nu bij de hoorns wil vatten zijn te groot, te zwaar van symboliek, te decoratief in beeld gebracht. Af en toe lukt het wel om ook buiten Zuid-Afrika een luchtig werk te maken dat betovert, zoals de vlieger op de muur die louter bestaat uit een ruitvormige projectie van gefilmde boomtoppen en lucht. Rhode is een fantastische kunstenaar, het gaat hem vast lukken om vanuit Berlijn zijn handelsmerk te hervinden.