Het Bonnefanten en de Provincie Limburg brengen een eerbetoon aan Ger Lataster (1920-2012). De mijnwerkerszoon uit Schaesberg groeide uit tot één van de grootste schilders van zijn generatie.

Om maar gelijk met het hoogtepunt te beginnen: in een grote zaal in het Maastrichtse Bonnefantenmuseum hangen drie monumentale doeken, elk aan één wand. Hier zie je wat Latasters werk zo krachtig maakt: een combinatie van schildertechnisch kunnen, maatschappelijk engagement en een enorme energie. ‘Vietnam’ (1965) is een duizelingwekkende werveling van verf: donkergroen, blauw, rood-geel, zwart en wit. Het verfoppervlak is aangevallen met de achterkant van het penseel: krassen als striemen in de verfhuid. Door de titel valt alles op zijn plek en zie je de jungle, het vuur, de chaos, de verwoesting.
Iets soortgelijks gebeurt bij ‘Het haar van de vrouwen, de brillen van de dichters, de schoenen van de arbeiders en de as van allemaal’ (1987). Het is een ongelooflijk aantrekkelijk werk om naar te kijken, door de explosie van kleur en de kracht van het schildergebaar. Maar de titel verwijst naar de verschrikkingen van de vernietigingskampen van de nazi’s. Ook dankzij de voorstudies op papier die ernaast hangen herken je ze: de bergen haar, brillen, schoenen en as, met schoppen erin gestoken. Huiveringwekkend. Waar veel andere abstract-expressionisten zich concentreerden op het schilderen zélf, en iedere voorstelling uitbanden, bleef Lataster altijd sterk verbonden met de wereld. Al schilderend ging hij het gevecht aan met de demonen van zijn tijd. Dat dwingt, ook decennia later, bewondering af.

Ger Lataster, ‘Zonder titel (Vietnam)’, 1965, collectie SCHUNCK, gemeente Heerlen, foto: Peter Cox

Amsterdamse Limburgers
Ger Lataster wilde zich nooit bij een groep of stroming aansluiten, maar hij wordt vaak in één adem genoemd met onder meer Jef Diederen, Pieter Defesche en Marianne van der Heijden, die de ‘Limburgse Amsterdammers’ worden genoemd. Van stijlverwantschap was niet echt sprake, wel deelden ze hun Limburgse wortels en hun oriëntatie op de Franse schilderkunst. Willem Sandberg, na de Tweede Wereldoorlog directeur van het Stedelijk Museum in Amsterdam, exposeerde hun werk in de jaren ’50 en kocht het ook aan. Mede door die erkenning werd Latasters werk ook in Amerika opgemerkt. Beneden de rivieren is Ger Lataster ook na zijn dood nog een bekende naam, in de Randstad een stuk minder. Maar in het Mauritshuis in Den Haag is permanent een groot werk van hem te zien: in 1987 maakte hij de geruchtmakende plafondschildering ‘Icarus Atlanticus’.
‘Fragmenten uit zijn leven en oeuvre’ is de ondertitel van de tentoonstelling. Gastconservatoren Ad Himmelreich en zoon Daniël Lataster hebben geen klassiek retrospectief willen maken. In twee zalen van het Bonnefanten, die gek genoeg niet aaneensluiten waardoor je door een andere tentoonstelling heen moet laveren op zoek naar het vervolg, zijn werken te zien vanaf de jaren ’50. Centraal staat de mythologische figuur van Icarus: de jongen die naar de zon vloog en ter aarde stortte. Lataster herkende in hem de hoogmoed van grootmachten die elkaar opstuwden in de wapenwedloop tijdens de Koude Oorlog.

Ger Lataster, ‘Hermine aan de vleugel’, 2010

Spanning en dreiging
De tweede locatie van de tentoonstelling is in de centrale hal van het nabijgelegen Limburgse Provinciehuis, het Gouvernement. Hier is vroeg werk te zien: Limburgse landschappen en portretten van familie en vrienden die nog vrij conventioneel geschilderd zijn, en werk uit de laatste jaren van zijn leven. Lataster is tot op zeer hoge leeftijd blijven werken, en koos zijn onderwerpen dichter bij huis: de dromende kat, meesjes in de tuin, zijn vrouw Hermine van Hall aan de vleugel. De energie in het werk blijft onverminderd sterk, de spanning en dreiging ook.
De keuze voor een presentatie in het provinciehuis pakt wel ongelukkig uit. De amateuristische manier waarop de schilderijen zijn opgehangen op slordig in elkaar gezette wandjes, zonder goede belichting, is ronduit bedroevend. Een goed schilderij blijft onder alle omstandigheden overeind, en vooral met sommige late doeken lukt dat ook wel, maar de presentatie van dit deel van de tentoonstelling is ver beneden de maat. Zo’n groot schilder verdient beter.

Zaaloverzicht, foto: Manor Lux

‘Ger Lataster. Fragmenten uit zijn leven en oeuvre’, t/m 3 januari 2021 in Bonnefanten en Gouvernement aan de Maas, Maastricht, MK geldig, www.bonnefanten.nl

Hoofdbeeld: Zaaloverzicht met ‘Het haar van de vrouwen, de brillen van de dichters, de schoenen van de arbeiders en de as van allemaal’ uit 1987, foto: Manor Lux