Arles, de stad van Van Gogh, heeft er sinds kort een culturele hotspot bij. Op een voormalig industrieel terrein verrijst Luma Arles, een kunstcomplex waar experiment en ecologie de hoofdtoon voeren.

Het dakterras van de spectaculaire Tower, het hoofdgebouw van Luma Arles ontworpen door architect Frank Gehry, biedt een grandioos uitzicht over de oude stad Arles met zijn beroemde Romeinse arena en de Rhône. Daar voorbij zie je het weidse buitengebied met de velden zoals Van Gogh ze in 1888 schilderde. Gehry vangt met zijn spiegelende aluminium facetten van de Tower het wisselende licht van de Provence, een knik naar Van Gogh die in zijn landschappen datzelfde licht weergaf.
Sinds 2021 is Arles opnieuw een stad van cultureel belang met de komst van het prestigieuze museum, gevestigd op een voormalig reparatie- en constructieterrein van stoomlocomotieven. Oprichter is Maja Hoffmann, telg uit de familie van de Zwitserse medicijnfabrikant Hoffmann-La Roche. Zij gebruikt haar omvangrijke kapitaal voor een creatieve campus waar kunst en vormgeving worden ingezet om vragen rond cultuur, ecologie en mensenrechten aan de orde te stellen. En nee, het is niet alleen een laboratorium, er is wel degelijk wat te zien. En niet weinig ook, je kunt er makkelijk een dag doorbrengen.

Arcadië
Het voormalige bedrijfsterrein werd vanaf 2016 onherkenbaar getransformeerd tot het Parc des Ateliers, een weelderig openbaar park dat onder de genadeloze Provençaalse zon een oase is. Onder leiding van de Belgische landschapsarchitect Bas Smets werd een ecosysteem uitgedacht dat gebruik maakt van bomen, planten en natuurlijke eigenschappen in de verschillende regio’s rond Arles: de Camargue, de Crau-vlakte en de Alpilles-bergketen. Een grote vijver zorgt voor bewatering en wordt gevoed door het nabijgelegen Canal de Craponne. Een dertien meter hoge, knalroze worstachtige sculptuur van Franz West heeft midden in dit Arcadië zijn perfecte ironische plek gekregen.
De vijf negentiende-eeuwse werkplaatsen in het park, met hun gietijzeren zuilen en overspanningen, zijn door architect Annabelle Selldorf prachtig verbouwd tot ateliers en tentoonstellingsruimten. Zo zijn deze zomer tentoonstellingen te zien van de Amerikaanse kunstenaars Theaster Gates en Carrie Mae Weems – behoorlijke A-listers in de internationale kunstwereld die ingaan op Afro-Amerikaanse geschiedenissen. Ook is een groot overzicht te zien van Diane Arbus, de revolutionaire fotograaf van intense zwart-witportretten.
De vaste kunstcollectie bevindt zich voornamelijk in de hallen en zalen in de Tower. Je kunt er met een dubbele-helix-glijbaan van Carsten Höller vanaf de derde verdieping terug naar de entree roetsjen, terwijl om de zoveel tijd acteurs een gezongen kunstwerk van Tino Sehgal uitvoeren. In het auditorium is een veertien meter breed tegeltableau van Etel Adnan aangebracht en Philippe Parreno’s installatie Danny functioneert op impulsen als wind en geluid, opgevangen buiten het gebouw.

Zoutkristallen en fungi
Het interessante van Luma Arles is dat de bio-regionale ontwerppraktijk heel praktisch in elk aspect van het ontwerpen en produceren is toegepast. In de Tower zijn wanden van gangen bedekt met tegels van zoutkristallen uit de Camargue, een ontwerp van de Arnhemse Karlijn Sibbel. In het Algae Lab, opgezet in samenwerking met de Nederlandse studio Klarenbeek & Dros, werden prachtig gekleurde tegels van algenmateriaal ontworpen voor de toiletten in de Toren. In Le Réfectoire, een van de vier (!) restaurants op het terrein, ontwierp de Italiaanse ontwerper Martino Gamper een wandbekleding van fungi. In het luxueuzere Drum Café componeerde de Thaise kunstenaar Rirkrit Tiravanija een wandkleed van samengeperste zonnebloempitten en, in samenwerking met de Franse ontwerpster Axell Gisserot, een wandtapijt van lokale merinowol en 72 kleuren van lokale planten.
Is het de wet van de remmende voorsprong? Nederlandse musea worstelen met hun duurzaamheidsdoelen die, zo schreef NRC Handelsblad onlangs, maar niet gehaald worden. In het jonge Luma Arles gaat de ambitie veel verder en wordt gestreefd naar inbedding met het omringende ecosysteem. Het wordt er allemaal niet dwingend of belerend gepresenteerd. En toch, de urgentie tot verandering spat ervan af.