6 januari 2021

Met het engelengeduld van Middeleeuwse miniatuurschilders maakt Aardman Animations animatiefilms als ‘Shaun, het schaap’ en ‘Wallace & Gromit.’ Op de meesterlijke tentoonstelling in Groningen besteed je al gauw twee uur om de kleipopjes, interieurs en filmclips te bekijken.

Jong én oud kent ‘Shaun het schaap’, de tv-serie over de schrandere Shaun (fonetisch Engels voor ‘geschoren’) en Bitzer. Deze meeloperige herdershond bemiddelt tussen de olijke, wollige kudde en hun baas, een naamloze, middelbare, bijziende boer-zoekt-vrouw. Niemand praat verstaanbaar. Daarom vertellen de filmbeelden het verhaal met een clou.
Een andere bekende poppenserie gaat over de sullige burgerman Wallace en zijn slimme viervoeter Gromit. Aardman-personages herken je aan hun smalle gebitje in een grote, verlegen grimassende mond, net zoals hun schepper Nick Park. Hij voegde zich in 1985 bij Peter Lord en David Sproxton, die als tieners in 1972 Aardman Animations begonnen. Dit duo maakte bijvoorbeeld ‘Sledgehammer’ (1986), een deels geanimeerde videoclip met rockmuzikant Peter Gabriel. 

Filmset van ‘Shaun het schaap’, foto: Chris Reinewald

Arbeidsintensief
Bij Aardman kloppen de poppen, decors en rekwisieten perfect. Hetzelfde geldt voor deze tentoonstelling die Forum Groningen heeft overgenomen van het Parijse animatiemuseum Art Ludique. Rondom korte filmfragmenten zijn potloodschetsen, ruwe tekenfilms, moodboards, decors en de uiteindelijke modellen gegroepeerd. Je volgt dus de maakwijze van schets tot film: hoe de studio in Bristol uitgewerkte tekeningen met een computerprogramma omzet naar 3D-poppen van plasticine (kunststofklei) op een beweegbaar, metalen skelet. Ook gereconstrueerd is een werktafel met twee schaapskopjes, boetseerstokjes, verf en een letterkast vol multi-inzetbare snoetjes. Zo boetseren animatoren de houdingen en gezichtsuitdrukkingen. Opeenvolgende fotootjes suggereren dat de poppen natuurlijk bewegen. Deze stop-motion techniek kun je ook zelf op de tentoonstelling uitproberen. Belichtingseffecten dompelen een filmset met Shaun, midden in een achterbuurt, in verschillende sferen. En kijk, die prachtige ‘props’ zoals een raket, vliegtuig en piratenschip.
Animatiefilms kosten enorm veel werk en tijd. Elke aflevering van ‘Shaun, het schaap’ duurt 7 minuten. Eén van de 14 fulltime animatoren produceert 2 tot 7 seconden per dag: 8 minuten per week. Een schapenvachtje modelleer je in 45 minuten. Maar hoe mooi en arbeidsintensief ook, soms wordt een scène om praktische redenen afgekeurd. Zo zie je alleen hier de vileine freule Tattington in haar luxe Victoriaanse woning. Het tafereel was bedoeld voor de “vegetarische horrorfilm” ‘Wallace & Gromit en de vloek van het weerkonijn’ (2005). 

Zaaloverzicht met werktafel van Aardman Animations in Bristol, foto: Marleen Annema

Naïef ijsbeertje
De producties van Aardman ademen de jaren zestig door de burgerlijke interieurs. De radio op het dressoir, een pruttelende theewaterketel. Je herkent verwijzingen naar opschepperige Britse avonturenfilms (James Bond en consorten) en die andere, legendarische poppenserie ‘The Thunderbirds’. Aardmans beklemmende animatiefilm ‘Chicken Run’ (2000) bevat elementen uit ‘Colditz’: Engelse ‘stiff upperlip’ officiers die ontsnappen uit een concentratiekamp, hier een legbatterij. In de met een Oscar bekroonde mockumentary ‘Creature Comforts’ (2003) spreken dieren openhartig over hun bestaan. Hiervoor legde men letterlijke uitspraken van dierentuinbezoekers in de mond eh… bek van een naïef ijsbeertje, zanikende marmotten en een aartsluie Braziliaanse poema, smachtend naar centrale verwarming en vers vlees.
Ondanks de meesterlijke ambachtelijkheid taalt Aardman niet naar artistieke pretenties. Ze willen amuseren en glimlachjes oproepen. Hun milde humor en zelfspot lijkt in de echte, gepolariseerde wereld schaars geworden. Redenen genoeg om je onder te dompelen in deze droomexpositie.

Maquette met Abbey Road-persiflage, ‘Shaun het Schaap, De Film’, foto: Marleen Annema

‘The Art of Aardman, Shaun the Sheep and Friends’, verlengd t/m 29 augustus, Forum Groningen, toegang  € 12,50, tickets reserveren via forum.nl/aardman. Forum Groningen is in verband met overheidsmaatregelen rondom Covid-19 gesloten tot en met 19 januari.

Hoofdbeeld: Wallace en Gromit in hun huiskamer, foto: Chris Reinewald

Voor thuis!
Via Netflix zijn meerdere animatiefilms en -series van Aardman Animations te bekijken, waaronder ‘Wallace & Gromit en de vloek van het weerkonijn’, ‘Shaun het schaap’ en ‘Early Man’. Heeft u geen Netflix-abonnement? Ook op Youtube staan veel afleveringen en clips van ‘Creature Comforts’,  ‘Chicken Run’, ‘Wallace & Gromit’ en ‘Shaun het schaap’.