Spiegelende standpunten

19 mei 2021

Rondom Museum Belvédère staan dit voorjaar zes sculpturen van niemand minder dan Tony Cragg. Schitterende ‘wachters’ die de minimalistische architectuur van het gebouw en de zichtlijnen van het landschapspark op een harmonieuze manier onderstrepen.

Deze droomtentoonstelling is het bescheiden Museum Belvédère in Oranjewoud min of meer in de schoot gevallen door bemiddeling van een bevriende verzamelaar. Tijdens het eerste contact met de internationaal beroemde beeldhouwer in 2020, een bezoek van museumdirecteur Han Steenbruggen aan diens gigantische studio in het Duitse Wuppertal, bleek Tony Cragg (Liverpool, 1949) zo gecharmeerd van de Friese locatie dat hij al in 2021 wilde exposeren. Hij kwam persoonlijk naar Oranjewoud om de precieze plaats van de zes beelden te bepalen. Gelukkig stond Staatsbosbeheer, de eigenaar van het museumpark, open voor dit prestigieuze project en zo plaatste een team van Craggs assistenten de gigantische sculpturen er begin april. De buitenexpositie wordt binnen aangevuld met een presentatie van kleinere sculpturen en werken op papier, te zien zodra de musea heropenen.

Tony Cragg, ‘Point of view’, 2018

Gestolde beweging
Bij aankomst zie je links en rechts van de waterpartij die onder het museum doorloopt, vijf monumentale sculpturen in verschillende materialen en kleuren. Het enorme, verticale volume van het witte beeld ‘Runner’ vangt als eerste je blik, ook doordat het beeld in de ramen van het horizontale gebouw wordt weerspiegeld. In dit beeld zijn de gefragmenteerde gezichtscontouren te herkennen waarmee Cragg internationaal furore maakte. In wat in eerste instantie volledig abstract lijkt, herken je de omtrek van lippen, monden, een enkele neus en in dit geval ook de suggestie van knieën en benen.
Het beeld is typerend voor zijn recentere werk: de grondvorm van één ‘hardloper’ (een beeld waarvan hij meerdere grote en kleine versies maakte) is met behulp van computertechnologie verviervoudigd, waarbij de afzonderlijke beelden op een bijna onnavolgbare manier met elkaar vervlochten zijn. Het is een dynamisch beeld dat, zoals al zijn beelden, ook de beschouwer aanzet tot bewegen. Je moet er wel omheen lopen, omdat je de complexiteit ervan wilt doorgronden. Dat geldt ook voor het veel bescheidener ‘liggende’ zwarte beeld ‘Manipulation’, waarvan de opvallende huid bestaat uit lettertekens afkomstig uit alfabetten van over de hele wereld.

Tony Cragg, ‘Runner’, 2017

Lobbige traagheid
Ter linkerzijde van het water, aan de kant van de entree staat het bronzen ‘Willows’, een compacte, organisch geplooide vorm die meer aan een vruchtbaarheidssymbool dan aan een boom doet denken. De rondingen van dit beeld suggereren een heel ander ritme dan de samengebalde energie van ‘Runner’. Een vergelijkbare, lobbige traagheid ervaar je ook bij het opvallend groen gepatineerde beeld ‘Tommy’, gemaakt van glasvezel. Dit beeld is weer uitdrukkelijk verticaal geleed, maar de vormtaal is hier minder scherp, haast vloeibaar.
In de horizontale stapeling van ‘Versus’ vallen – met enige moeite – weer de contouren van individuele gezichtsonderdelen te onderscheiden. Opvallend is de opening in dit gesloten volume, waarmee de beeldhouwer een hommage lijkt te brengen aan zijn landgenoot Henry Moore. Rondom deze sculpturen zijn inmiddels wilde bloemen ingezaaid die het organische karakter ervan alleen nog maar zullen versterken.
Aan de achterzijde van het museum staat ten slotte ‘Point of View’. Deze omhoog cirkelende zuil van gepolijst roestvrijstaal verbergt opnieuw een aantal geabstraheerde ‘hoofden’, elk met een eigen ‘point of view’. Om ze te kunnen zien moet je dit spiegelende beeld van alle kanten bekijken. Daarmee krijgt de veelzijdigheid van dit beeld een filosofische dimensie. Cragg nodigt ons uit om de wereld met een open blik te bekijken: standpunten zijn even veranderlijk als de wolken die de sculptuur weerspiegelt. Beeldhouwkunst in optima forma.