Maaike Abma25 mei 2021
Vier jaar lang reisden fotograaf Jeroen Toirkens en journalist Jelle Brandt Corstius door de boreale zone, het grootste bosgebied op aarde. De foto’s en verhalen van hun reizen zijn, zodra de musea weer openen, te zien in Fotomuseum Den Haag.
Wouden die zich kilometers ver uitstrekken, stralen een tijdloze en kalme sfeer uit die onmogelijk lijkt te simuleren in een museumzaal. Toch wordt de bezoeker bij binnenkomst in Fotomuseum Den Haag begroet door de zogeheten ‘groene gang’. Aan de wanden, geschilderd in een weloverwogen tint donkergroen, hangen foto’s van de bossen die Jeroen Toirkens en Jelle Brandt Corstius hebben bezocht. Terwijl er op de achtergrond een zacht getjilp van vogels klinkt, ervaar je de rust van de natuur zonder een reis door acht landen te ondernemen, zoals Toirkens en Brandt Corstius deden tussen 2015 en 2019. Hun plan was de onbekende cirkel van bossen die zich uitstrekt over Europa, Azië en Noord-Amerika in beeld te brengen.
Op het eerste gezicht valt het niet op, maar iedereen die de informatiebordjes nader bestudeert, zal opmerken dat de groene gang een samenstelling is van verschillende bossen. Bomen uit Noorwegen, Alaska en Japan zijn naast elkaar te zien. Vastgelegd in verschillende jaargetijden creëren ze samen een bijzondere illusie.
Zaaloverzicht, foto: Jeroen Toirkens
Solitair bestaan
Toirkens en Brandt Corstius, die al eerder samenwerkten, bezochten niet alleen de bossen, maar ook de mensen die ze bewonen. Zowel in Rusland, Noorwegen en Canada trokken ze langs afgelegen oorden waar men in symbiose met de natuur leeft. Toirkens, die tijdens de acht reizen dagelijks een boom portretteerde, legde in deze gebieden ook de bewoners vast, waarbij hij afwisselend voor foto’s in kleur en zwart-wit koos. In het Russische dorp Berdisjicha ontmoeten ze Gennady Tugushin, bewaker bij een bosbedrijf. Toirkens biedt een kijkje in het dagelijks leven van Tugushin, vastgelegd terwijl hij zich aan het scheren is.
Voor de laatste reis besloten de twee avonturiers zich samen af te zonderen van de wereld in de Vogel Lake Cabin, een kleine jagershut in Alaska die alleen met een watervliegtuig te bereiken is. Behalve het hutje en het mistige meer hield alleen het eindeloze bos ze gezelschap, zoals te zien is op de verstilde foto’s.
Zaaloverzicht met foto’s over het leven van Gennady Tugushin, foto: Jeroen Toirkens
Bedreigd
Met uitzondering van de intense kleur van de ‘groene gang’ zijn de wanden voor de rest van de tentoonstelling wit gelaten. Hierdoor spatten de foto’s van een kleurrijk Siberisch woud bijna van de muur af. Van veraf lijken de foto’s, die vanuit een helikopter zijn genomen, bijna abstract. Alleen van dichtbij zijn de afgeschroeide stammen, die zich als een donkere vlek over de afbeelding verspreiden, te herkennen. De vernietigende kracht van de bosbranden staat in schril contrast met de prachtige foto’s die het opleverde.
Ook grootschalige houtkap zoals in Canada en de opwarming van de aarde vormen een bedreiging voor de bossen van de boreale zone. In een filmpje van NASA wordt duidelijk hoe belangrijk de wouden zijn voor de aarde. In de winter bewegen rode wolken van CO2 zich angstaanjagend over het scherm, omdat de kale bomen het niet kunnen opslaan. In Japan liepen Brandt Corstius en Toirkens mee met een team wetenschappers dat de effecten van de opwarming onderzoekt door de bosgrond enkele graden op te warmen.
De tentoonstelling vestigt de aandacht op de magische schoonheid van de bomen, die een persoonlijkheid lijken te krijgen door de portretten van Toirkens. Tegelijkertijd hangt er een schaduw van onzekerheid over de foto’s en verhalen. De bossen die wij zo hard nodig hebben kampen dagelijks met de dreiging van uitsterven.
Rusland, Boerjatië, augustus 2019, © Jeroen Toirkens
‘Borealis. Life in the Woods’, t/m 3 oktober in Fotomuseum Den Haag, MK geldig, www.fotomuseumdenhaag.nl.
