Een goede leerkracht slikt niet alles voor zoete koek.
Theo Thijssen ontmaskerde graag “pedagogische kwakzalverij” en vocht voor zijn professionele autonomie. Maar hij kwam ermee weg: ontslagen of veroordeeld werd hij nooit.

Andere onderwijzers hadden meer pech: zij kwamen hard in botsing met Het Gezag.
Omdat ze wilden meebeslissen. Omdat ze het schoolhoofd niet eerbiedig genoeg groetten.
Omdat ze als getrouwde vrouw tóch wilden blijven lesgeven. Omdat ze ongehuwd samenwoonden. Omdat ze “staatsgevaarlijk” werden geacht.
Omdat ze zich iets te duidelijk uitspraken voor ontwapening. Of omdat hun onderwijsideeën wat ál te buitenissig gevonden werden.

Twee notoire lastpakken waren bijvoorbeeld de schoolmeesters Taeko Edelman en Maarten Barendregt.  Allebei werden ze in 1906 ontslagen wegens ‘wederspannigheid’ tegen hun schoolhoofden. De aanleidingen waren zoals zo vaak pietluttig. Edelman zou, voorbijfietsend, zijn chef op straat niet gegroet hebben. Barendregt hield zijn leerlingen in het speelkwartier binnen, wegens rotweer. Maar zijn hoofd vond dat alleen hij mocht bepalen wanneer het weer te slecht was. Dat wees meteen op het echte probleem: volgens de toenmalige Onderwijswet waren schoolhoofden bijna almachtig. Bij conflicten kregen zij bijna steeds gelijk van hogerhand; gewone onderwijzers waren vrijwel kansloos. Dat ondervond in 1913 ook de Groningse dorpsonderwijzer Geert Beishuizen, al tientallen jaren in het vak, die zich niet liet koeioneren door een piepjong ambitieus nieuw schoolhoofd. Die kleine tiran deed zijn beklag, tot groot genoegen van het rechtse gemeentebestuur, de wettelijke werkgever. Want Beishuizen trad in zijn vrije tijd voor de plattelandsbevolking op als een soort onbezoldigd regionaal ombudsman, tegenover de gemeente. Ondanks protest van de onderwijzersbond werden deze drie ontslagen onherroepelijk, maar alle drie slachtoffers vonden gelukkig een nieuw bestaan.  Edelman & Barendregt begonnen een succesvolle schoolboekhandel en gaven Theo Thijssen rebelse blad De Nieuwe School uit;  Beishuizen kreeg kort voor zijn pensioen nog een onderwijsbaan in het rode Zaandam.

Beeld: Theo Thijssen Museum