Het Fort bij Vijfhuizen is een van de eerste betonnen gebouwen in Nederland. Als onderdeel van de Stelling van Amsterdam, een grootschalig 19e-eeuws bouwproject, moest het Amsterdam beschermen tegen een hypothetische vijandelijke inval. Via manipulatie van de waterstand, met strategische inzet van bestaande beplanting en door specifieke ingrepen in het landschap, kon de tegenstander worden vertraagd en zou de Amsterdammer kunnen overleven.
De Stelling werd voltooid, maar zou nooit zijn beoogde functie vervullen – al zijn er signalen die duiden op zijn ontmoedigende werking. Het verhaal van de Stelling blijft echter een bron van inspiratie. Net als het fort destijds werd aangelegd als verdedigingsstrategie tegen potentieel onheil, zo vormt Kunstfort bij Vijfhuizen nu een ontwikkelplek van scenario’s voor vreedzame toekomsten: toekomsten waarin generaties na ons duurzaam en gelijkwaardig samenleven met de planeet en alles daarop. Daarvoor werkt het fort samen met zowel regionale als (inter)nationale partners.
Op de kruising van militaire architectuur, ecologie en artistiek experiment bouwt het Kunstfort aan momenten van verbeelding, verdieping en ontmoeting, die uitnodigen tot anders kijken naar en denken over de wereld. In wisselwerking met de directe omgeving bevragen kunstenaars en denkers bestaande systemen en creëren zij alternatieve realiteiten. De ideeën krijgen vorm in onder meer visuele presentaties, publiek gesprek en educatieve activiteiten. Op het Kunstfort bevinden zich presentatieruimtes, atelierwoningen, een restaurant, een gin-distilleerderij, studio’s, een werkplaats, kantoorruimtes en gastenverblijven. Verder zijn er twee bijenbloemenvelden op loopafstand.
Het forteiland is gelegen aan de rand van Haarlemmermeer en wordt omringd door onderscheidende voorbeelden van Nederlandse ruimtelijke planning, zoals de 19e-eeuwse polderlandschappen en de 20e-eeuwse Vinex-architectuur. Het ligt onder de rook van Schiphol, behoort tot de Hollandse Waterlinies en heeft UNESCO Werelderfgoed-status. Sinds 1963 is het fort ontdaan van haar militaire bestemming en sinds 2005 heeft het een kunstzinnige.
