Een brief aan ontwerper Margaret Kropholler (1891-1966) begint met de aanhef “Weledele heer”. Zo ging dat in die tijd: haar mannelijke opdrachtgever kon zich eenvoudigweg niet voorstellen dat een vrouw zijn lampen had ontworpen. Het is illustratief voor de weerstand waarmee de vrouwen van de Amsterdamse School te maken hadden.

De Amsterdamse School was een expressieve architectuur- en designstroming tussen 1910 en 1930, waarin esthetiek even belangrijk werd geacht als functionaliteit. De tentoonstelling laat dat duidelijk zien: golvende gevels, bruine bakstenen, rijk gedecoreerde interieurs en expressief geometrische vormen in drukwerk en typografie. In die context was het voor vrouwen niet makkelijk om carrière te maken. Zeker in de architectuur, waar mannen erkenning en opdrachtgevers opeisten. De tentoonstelling toont overtuigend hoe groot de bijdrage van vrouwen wél was, ook al werden hun namen niet genoemd. Een blinde vlek die hier wordt rechtgezet. En terecht, want wat een ongekend talent.

Diepgang
Museum Het Schip, zelf gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School, brengt het werk van de vrouwelijke kunstenaars en ontwerpers tot leven in kleurrijke ruimtes vol textiel, drukwerk, foto’s en sculpturen. Afbeeldingen van werkplaatsen en opleidingen geven een levendig beeld van de wereld achter de ontwerpen. De vele zaalteksten bieden veel diepgang, misschien net iets té veel.

Aan het begin van de tentoonstelling stap je met een carrièrespel in de schoenen van een vrouw in 1920. De eerste vraag: “Je bent in loondienst als grafisch ontwerper en wilt trouwen. Je werkgever volgt de wet en ontslaat je. Denk na over hoe je als getrouwde vrouw je carrière kunt voortzetten.” Al bij mijn eerste keer dobbelen moet ik vijf stappen achteruit. Nog voordat ik kan beginnen ben ik al af.

Vrouwenkiesrecht
Toch boekten de vrouwen van de Amsterdamse School successen. Zo is er aandacht voor ‘De Vrouw 1813-1913’ (1913), een tentoonstelling georganiseerd door toonaangevende feministen, kunstenaars en schrijvers. De tentoonstelling belichtte het succes van vrouwen uit de afgelopen honderd jaar en was een belangrijk pleidooi voor het vrouwenkiesrecht, waar zij ook voor streden. In deze periode zetten de vrouwen van de Amsterdamse School hun eerste stappen in het vak. Wilhelmina Drupsteen maakte de winnende affiche: een driekleurige lithografie. Ze toont een vrouw met gestrekte armen boven twee ambachtsvrouwen, tegen een stadssilhouet dat de nieuwe mogelijkheden voor de moderne werkende vrouw symboliseert.

Voortbouwen
Vandaag de dag strijden vrouwen nog steeds voor gelijke behandeling en kansen. Daarom laat de tentoonstelling ook vijf videoportretten zien van vrouwen die zich nu bezighouden met architectuur, kunst en feminisme. Een van hen is Talisa Harjono, kunstenaar en eigenaar van queercafé Saarein in de Jordaan. Ze legt het belang uit van intersectioneel feminisme, waarbij wordt gekeken hoe verschillende vormen van ongelijkheid – zoals gender, ras en klasse – samen bepalen hoe iemand discriminatie ervaart. Een perspectief dat in de tijd van de eerste feministische golf nog ontbrak.

De actuele invalshoek laat zien dat de vrouwen van nu voortbouwen op wat de vrouwen van de Amsterdamse School begonnen. Van het bevochten vrouwenkiesrecht in de eerste feministische golf tot het recordaantal vrouwen in de huidige Tweede Kamer. De tentoonstelling maakt duidelijk hoe rijk en veelzijdig het werk van de vrouwen was binnen deze stroming, en hoe ze tegen de stroom in toch een stempel op de geschiedenis wisten te drukken.