Museumtijdschrift8 oktober 2025
Als columnist van Museumtijdschrift deelt Pauline Broekema in elk nummer haar persoonlijke kunstobservaties. In deze column, uit nummer 6 (2025), staat de Hedwigepolder in Zeeuws-Vlaanderen centraal – in 2022 ontpolderd en door kunstenaar Frank Bruggeman, samen met filmmaker Roel van Tour, vastgelegd voordat het gebied voorgoed onder water verdween.
Extra: luister hieronder de door Pauline Broekema ingesproken column.
“Had om een stoel gevraagd!” zeggen ze in het Zeeuws Museum als ik bij het weggaan vertel dat ik een video van Frank Bruggeman (1966), over de Hedwigepolder, zo mooi vond. Zittend op de vloer zag ik Observing a polder (2011), een werk uit de vaste collectie van het museum.
Verbijstering
In 2005, toen het besluit viel om te ontpolderen, was ik in dat puntje van Zeeuws-Vlaanderen. Ik sprak Zeeuwen, die de strijd tegen het water nu eenmaal in het bloed zit. Ze konden er met hun verstand niet bij dat de heerlijke kleine polder, waar het zo fijn fietsen was, zou verdwijnen. De dichter Jacques Hamelink bracht hun verbijstering in weemoed onder woorden:
Het nieuws dat de Hedwigepolder onder water gaat
kan nu beginnen te bezinken. Dat het ongeloof
waardige, het omgekeerde grondwerk waar wordt…
Mals stuk grond
De polder uit 1904 was een schepping van Izaäk Levinus van Wuijckhuise, zoon van een hoefsmid uit het Zeeuws-Vlaamse Aardenburg. Elf Zeeuwse polders kwamen van zijn tekentafel. Het malse stuk landbouwgrond aan de Westerschelde werd vernoemd naar Hedwige, hertogin van Arenberg, echtgenote van een regionale grootgrondbezitter.
Zittend op de vloer van de museumzaal waan ik me in het gras op de kruin van de dijk, met de polder voor me. Net als destijds. Maar Bruggeman laat zien wat toen langs me heenging. De video begint opzettelijk met het eerste ochtendlicht. Want, zegt hij, als ik hem later thuis in Rotterdam spreek, wie ziet er in de stad de zon nou nog opkomen?
De kwestie
Aarzelend verschijnt een oranjerood schijnsel boven de stengels van de mais. De polder komt tot leven. Vogels fluiten. De wind strijkt door hoog gras en doet het blad van de eindeloze rijen populieren ratelen. De zon schijnt. Een scherpe schaduw valt op het talud van de dijk. Paddenstoeltjes vonden een plek op een bemoste stam. Kleuren veranderen naarmate de dag vordert en de avond invalt. Op de akker is een achtergebleven maiskolf een lichtgele vlek geworden.
Tijdens het filmen (Roel van Tour deed het camerawerk) werd Bruggeman regelmatig door voorbijgangers gevraagd wat hij van ‘de kwestie’ vond. Het water toelaten, de natuur zijn gang laten gaan of het gewonnen land behouden? Dan was zijn standaardantwoord: “Ik vind het een te ingewikkeld dilemma.” Immers, in dat poldertje, meende hij, was langzamerhand ook volop natuur te vinden.
Bloemstukken
De ouders van Bruggeman kwamen uit Zeeuws-Vlaanderen en vestigden zich als pioniers in de Noordoostpolder in Flevoland. Daar werd hij geboren. “De akker was mijn vaders werk.” Zijn moeder deed naast haar andere bezigheden de siertuin en maakte bloemstukken. De techniek leerde ze op cursussen. Zoon Frank kreeg een stukje eigen tuin naast de schuur. Met wat hij daar vergaarde, maakte hij zijn eerste creaties. “Ik denk dat ik haar na wilde doen.” Zo begon het. Hij volgde een opleiding aan de Rijkstuinbouwschool in Nijmegen en de Hogeschool voor de kunsten ArtEZ in Arnhem. Werkte tussendoor bij een bloemist.
Uitbottende takken
In de weken na mijn bezoek aan Middelburg maak ik nader kennis met de stijl van Frank. Ik onderga de rauwe schoonheid van de door hem ontworpen en onderhouden tuin bij het Nieuwe Instituut in de Rotterdamse binnenstad. Ik zie foto’s van de reusachtige arrangementen van snijbloemen, pluimen, potplanten en uitbottende takken die hij in 2017 maakte voor een catwalkshow van modeontwerpers Viktor en Rolf. En ik leer zijn kenmerkende blauw te waarderen, dat regelmatig terugkeert in zijn installaties. De zogenoemde stootheivaas bijvoorbeeld, uit de collectie van Museum Boijmans Van Beuningen, heeft die alle aandacht opeisende kleur. Het kan niet missen; die kleur zit ook in Observing a polder. Bij een akker staat een zwaargehavende tractor. De verkreukelde motorkap heeft onmiskenbaar dat ‘Bruggemanblauw’.
Les uit de polder
Anders kijken, daar gaat het om bij hem. En, vind ik, dat in de praktijk brengen. Op een middag wrik ik een al jaren dode struik uit een perkje in onze tuin. De aarde glijdt uit de droge wortelkluit en een fascinerend patroon van draadjes wordt zichtbaar. De stam is niet voor de groencontainer. Ik leg hem neer. Want misschien zet zich straks mos vast op de stam. En nestelen zich daar fluweelzachte paddenstoelen. Net zoals gebeurde in de Hedwigepolder. Voordat in 2022 het water kwam.
