12 april 2023

Poppen van styrofoam in bonte kleuren vullen de zalen van Kunsthal Kade. De overzichtstentoonstelling van Folkert de Jong nodigt je uit om kriskras door de ruimte te bewegen en met open mond zelf te ontdekken.

Folkert de Jong, ‘The Shooting at Watou’, 2008, collectie Bonnefanten Maastricht, foto: Mike Bink

Vergeet looproutes, richtingaanwijzers en bordjes met titel en jaartal van het kunstwerk. Beeldhouwer en installatiekunstenaar Folkert de Jong doet alles anders. Zijn overzichtstentoonstelling in Kunsthal Kade in Amersfoort beslaat het werk dat hij de afgelopen 25 jaar heeft gemaakt. Bij binnenkomst kun je drie kanten op: met de trap naar beneden, rechtdoor een zaal in, of rechtsaf een steiger op. Op het eerste gezicht lijkt het alsof hij als een bezetene te werk is gegaan. Overal staan, hangen, liggen of zitten poppen. Een uitgeholde auto waar licht uit straalt vormt het centrum van de hal.
Op de verschillende niveaus van de steigerconstructie kom je onder andere langs een video-installatie. Het voelt alsof je de chaotische hersenpan van De Jong binnen bent gestapt. Meerdere videofragmenten worden tegelijkertijd afgespeeld, waardoor er een kakofonie ontstaat. Een halve verdieping lager sta je in een lichtroze ruimte gemaakt van een schuimachtig materiaal waar twee figuren met ouderwetse Franse pruiken lijken bij te komen van een gevecht. Weer een halve verdieping lager word je door een drietal zwartgeverfde jolige poppen verleid om halskettingen te kopen.

Folkert de Jong, ‘ The Balance’, 2010, courtesy kunstenaar, Galerie Fons Welters Amsterdam en Galerie Sofie Van de Velde Antwerpen, foto: Peter Cox

Schuim
Het materiaal van zijn werken kiest De Jong zorgvuldig. De tentoonstelling heet niet voor niets Ministry of Fear/Foam. Al jaren werkt hij met allerlei soorten schuimen die niet bedoeld zijn om kunst mee te maken. Styrofoam en polyurethaanschuim worden gebruikt voor het bouwen van huizen, maar ook voor decorbouw op film- en televisiesets. Daarnaast worden deze materialen gemaakt in fabrieken die chemische wapens ontwikkelden tijdens oorlogen, zoals Zyklon B. Dat geeft het gebruik van dit materiaal een macabere laag.
De Jong snijdt uiteenlopende thema’s aan door voorstellingen te creëren over machtsstructuren. Een pop met een mannenhoofd houdt een bord vast met de leus ‘Mr. President, how long must women wait for liberty’, een verwijzing naar vrouwen die in 1917 in de Verenigde Staten streden voor stemrecht. Achter het figuur hangt een parodie op de Victory Boogie Woogie, een van de bekendste werken van Piet Mondriaan, waarmee hij inspeelt op de canon van de kunstgeschiedenis. Naar eigen zeggen wordt er door de machthebbers in de geschiedenis doorgaans gekozen voor één enkel perspectief. De Jong wil historische gebeurtenissen uit hun context halen en vanuit een ander perspectief benaderen.

Zaaloverzicht, foto: Mike Bink

Grofheid en geweld
Hoewel de felle kleuren de bezoeker uitnodigen om de werken van dichtbij te bekijken, maakt de kunstenaar niet de meest vrolijke voorstellingen. Geweld en seks, het liefst in die combinatie, voeren de boventoon in de vele tekeningen die hij de afgelopen jaren heeft gemaakt. De muren van de benedenverdieping hangen er vol mee en het roept de vraag op hoe wij als samenleving daarmee omgaan. De grofheid van de voorstellingen, vooral in een tijd waarin grensoverschrijdend gedrag hoog op de agenda staat, roept een ongemakkelijk gevoel op. We zijn als maatschappij erg preuts geworden, maar je kunt je ogen er niet van afhouden. Datgene wat we eigenlijk niet willen zien, maar wel om ons heen gebeurt, zet hij op papier, zodat je er niet meer omheen kunt.
Folkert de Jong zegt een fysieke noodzaak te voelen om zijn werk te maken. Hij baseert zijn werk op verschillende maatschappelijke vraagstukken, waarbij macht en de verdeling daarvan centraal staan. Een uitgestippelde route met tekst en uitleg is inderdaad niet nodig om zijn boodschap te begrijpen. Het begin kan overweldigend aanvoelen, maar de uitdaging is om jezelf over te geven aan zijn werken. Durf jezelf onder te dompelen in de krochten van De Jongs fantasie; je komt er van alles tegen.

Zaaloverzicht, foto: Mike Bink