Uitdagend en sociaalkritisch maar ook ambachtelijk, met 22 kunstenaars toont het Coda Museum hedendaagse papierkunst in de volle breedte. Wat blijkt? Zelfs voor karton is een grote rol weggelegd.

Vergeet alles wat je weet over papier. Enkel erop schrijven of een vliegtuigje vouwen blijkt kinderspel. De veelzijdigheid van dit materiaal wordt getoond tijdens Paper Art 2023 in het Coda Museum in Apeldoorn. Werken van tweeëntwintig kunstenaars uit binnen- en buitenland zijn tijdens de elfde editie van deze tweejaarlijkse tentoonstelling bijeengebracht.
De grote hal is onder meer gevuld met prints die netjes ingelijst aan de muur hangen en gecompliceerde bouwwerken die bij het minste zuchtje wind in elkaar dreigen te vallen. Midden in de ruimte, die door dunne wandjes zigzaggend is ingedeeld, hangt een staaldraadconstructie waaraan tientallen gevouwen gouden papieren zijn geregen. Het metershoge werk van ontwerpstudio Fung + Bedford lijkt op een muur van speakers die het platgestampte grasveld van een drukbezocht festival vult met oorverdovend geluid. Maar dit werk blijft muisstil. Toch hoor je uit verschillende hoeken geluid vandaan komen.

Betreden op eigen risico
Het museum merkt zelf op dat juist in onze digitale samenleving papier een grote rol speelt, bijvoorbeeld papieren tasjes die de plastic variant hebben vervangen. Meerdere kunstenaars hebben dit aloude materiaal verenigd met digitale technieken van nu. Stefan Venbroek (1980) maakte het videowerk Chromatic Disturbance waarvoor hij gebruik maakte van papier, karton, verf en ecoline. Door middel van digitale animatietechnieken bracht hij zijn tekeningen tot leven. Het proces van analoog naar digitaal is knap gedaan, maar springt niet direct in het oog.
Veel uitdagender werk neemt juist afstand van het digitale tijdperk. Een indrukwekkende installatie – betreden op eigen risico, want je moet een trap op – is het werk Mijn slaapkamer van Stijn ter Braak (1995). Eenmaal boven aangekomen steek je voorzichtig je hoofd door een net groot genoeg ovaal gat. Je bevindt je plotseling in het bed van de kunstenaar, volledig gemaakt van papier. Rechts van je staat een nachtkastje met daarop een telefoon die nog aan de oplader ligt. Aan het voeteneind staat een kledingrek met daarvoor een ventilator, handig voor de warme dagen. Je ligt nog lekker comfortabel onder de deken terwijl het ochtendgloren de dunne gordijnen binnenvalt. Het is een bijzondere illusie die Ter Braak weet neer te zetten met enkel papier, karton en afvalmateriaal.

Uitdagend
Papier is nog lang niet van het artistieke toneel verdwenen, blijkt op de biënnale. De herkomst, functie en verwerking van het materiaal biedt hedendaagse kunstenaars veel mogelijkheden. Kunstenaar Himmelsbach (1983) zet de bezoeker op scherp met het werk A Paper Monument for the Paperless, een project waar hij sinds 2013 mee bezig is. Met zijn portretten wil hij een gezicht geven aan een anonieme groep mensen, zoals asielzoekers, die geen ‘papieren’ bezitten. Hij nodigt anderen uit om mee te doen door posters van vluchtelingen via een QR-code te downloaden, te printen en te verspreiden.
De uitdagende en sociaalkritische kunstwerken zijn de moeite waard om te bekijken op de papierbiënnale. Het maakt papier weer tot een spannend materiaal, en niet slechts een medium om je creativiteit de vrije loop op te laten. Een aantal andere werken, zoals knutselwerken van eierdozen en gevouwen modetijdschriften, kun je overslaan. Voor de liefhebber is er Tour de Papier, een fietsroute die je langs belangrijke plekken uit de papiergeschiedenis van Apeldoorn en de Veluwe brengt.