Schilderen met magneetfolie op een stalen plaat, zonder dat er een penseel aan te pas komt? Hoe vreemd het ook klinkt, het kan, zoals Bob Eikelboom laat zien. En het levert nog sterke schilderijen op ook. De nog jonge schilder (1991) die nu in Londen woont en werkt, heeft een eigen volkomen onconventionele techniek ontwikkeld om te schilderen, beter gezegd: om een schilderij te componeren. Want dat is wat hij doet. Hij heeft het schilderen teruggebracht tot de compositie van een schilderkunstig beeld, met ongewone middelen. Met een van zijn magneetschilderijen won hij in 2014 de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst.

Bungelende voeten
Op het schilderij Boots in the Air, Fish on the Ground, Birds in the Sea, Hands on the Hips, as the Ship Sinks uit 2018 is goed te zien wat die bijzondere techniek op kan leveren. Een beeld waarin van alles gebeurt en er geen grenzen lijken te zijn. Alles wat schilderkunstig mogelijk is, gebeurt. Een schip dat zinkt in het hoofd van een man, blauw dat de zee suggereert die vanuit twee verschillende perspectieven wordt bekeken, voeten die buiten het schilderij bungelen, vormen die aan een herkenbare wereld lijken te refereren en die tegelijk ook volkomen abstract zijn. Een dynamisch beeld van vorm en kleur waarin van alles lijkt te schuiven in een grenzeloze vrijheid.
En de titel? Die is net zo beweeglijk en verrassend als het beeld. Alsof de wetten van de logica volledig ten onder zijn gegaan in de dynamiek van deze schilderkunst. Het is eenzelfde soort vrijuit kijken en associëren als in het gedicht De visser van Ma Yuan van Lucebert waarin de vogels varen en onder de golven vissen vliegen.

Zee aan keuzes
De basis van Eikelbooms schilderijen is een stalen plaat. Daarop brengt hij de vormen aan die hij uitgeknipt heeft uit magneetfolie dat hij eerst met acryl of lakverf en een grove kwast heeft beschilderd. Met die magnetische uitknipsels begint hij het beeld te componeren, zoekend, kijkend, schuivend, net zo lang tot er een sterk beeld tot stand komt. Een beeld waar beweging en spanning in zit en dat vooral een eigen wereld schept, abstract en soms figuratief tegelijk. Deze flexibele techniek levert de kunstenaar beelden op die hij tevoren niet had kunnen bedenken.
Het klassieke schilderen met olieverf op doek begint met het bedenken van de compositie die daarmee min of meer vastligt. Bob Eikelboom doet het andersom en laat het schilderen voorafgaan aan het componeren. Daarmee opent zich een zee aan keuzes om tot een voorstelling te komen. En het paradoxale is dat zich zoveel mogelijkheden aandienen dat de totstandkoming van het schilderij juist trager gaat in plaats van sneller, wat je zou verwachten.

Open en bloot
Een compositie die ook heel anders had kunnen zijn, dat geeft de toeschouwer de kans om actief te kijken, althans actiever dan in het geval van een klassiek schilderij waar de dingen in de verf gestold zijn. Hoe zou het bijvoorbeeld zijn als dit knipsel daar zou staan in het beeld of deze boot op die plaats? Vragen die we ons kunnen stellen, in gedachten uiteraard want ook in deze expositie worden we geacht er met onze vingers vanaf te blijven.
Dat de compositie flexibel kan zijn, is natuurlijk niet nieuw. Matisse liet het zien met zijn papiers découpés en op Mondriaans Victory Boogie Woogie zijn zelfs de stroken tape nog zichtbaar waarmee hij intensief sleutelde aan de compositie. Voor Bob Eikelboom lijkt de keuze voor een dynamische compositie radicaler. Schilderen is componeren, en hij laat dat open en bloot zien. Zelfs de inrichting van de tentoonstelling is een compositie geworden. De schilderijen hangen niet keurig op ooghoogte maar verspreid over de wanden, alsof het vanzelfsprekend is. Dat karakteriseert Bob Eikelboom: de dingen er zo laten uitzien alsof het geen moeite heeft gekost.