Het landschapskunstwerk Broken Circle/Spiral Hill (1971) van de Amerikaanse kunstenaar Robert Smithson in Emmen is opgenomen in het ‘aanwijzingsprogramma’ voor vijftien nieuwe rijksmonumenten. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft in totaal vijftien locaties aangewezen die Post 65-monumenten zouden kunnen zijn.

Deze vijftien voorgedragen monumenten zijn gekozen uit een lijst met bijna 1.500 locaties, gemaakt in de periode 1965–1990 (‘Post 65’). Andere voorgedragen monumenten zijn onder andere: de Ecokathedraal in Mildam, Stadhuis Terneuzen en Station Lelystad Centrum. Met de waardering als rijksmonument krijgen ze maximale bescherming en worden ze behouden voor toekomstige generaties.

Namens de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) is de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) officieel gestart met het aanwijzingsprogramma voor vijftien nieuwe, jonge rijksmonumenten uit de Post 65-periode.

Het verhaal van Nederland 1965-1990
De ontwikkelingen en de bijbehorende verhalen uit de Post 65-periode vormden afgelopen jaren de basis voor een lijst van bijna 1.500 locaties die is samengesteld door erfgoedverenigingen, gemeenten, burgers en deskundigen. De nu geselecteerde vijftien locaties geven inzicht in wat Post 65-monumenten kunnen zijn en vormen tezamen een illustratie van het verhaal van Nederland in de periode 1965-1990.

“Ze zijn alle uniek in hun soort. Nu beschermen is noodzakelijk, de waardering komt vaak pas later,” aldus Susan Lammers, algemeen directeur van de RCE.

Van de drempelloze Rodahal in Kerkrade tot het kleurrijke hightech station Lelystad Centrum, van een brutalistisch hoogtepunt in het zuidwesten van het land tot een Koude Oorlog tijdmachine in het noordoosten. Van de grootste watertoren van Nederland (Eindhoven) tot aan een wereldvermaard landschapskunstwerk in Emmen.

Broken Circle/Spiral Hill
Het kunstwerk Broken Circle/Spiral Hill van Robert Smithson werd in 1971 speciaal voor de nu legendarische tentoonstelling ‘Sonsbeek buiten de perken’ gemaakt. Het is enige landschapskunstwerk van Robert Smithson buiten de Verenigde Staten. Het kunstwerk ligt op particulier terrein en is niet publiek toegankelijk, behalve met excursies. Op woensdag 10 september 2025 is er van 14.00 tot 21.00 uur een online livestream te zien van het kunstwerk, in combinatie met Smithsons  Spiral Jetty in Utah: landartlives.nl/smithson

Aanwijzing
De aanwijzingsprocedure voor rijksmonumenten wordt uitgevoerd door de RCE, namens de minister van OCW. Gedurende de aanwijzingsprocedure kunnen zienswijzen worden ingediend. Vervolgens wordt het voornemen tot aanwijzen per object voorgelegd aan de betreffende gemeente en provincie. Binnen een half jaar volgt een formeel besluit.

Het gaat om de volgende objecten:
Ecokathedraal, Mildam (1965)
Rodahal, Kerkrade (1966)
Watertoren ‘de witte bollen’ Eindhoven (1970)
Broken circle/ Spiral hill, Emmen (1971)
Gebouw Elektrotechniek, Delft (1972)
Centraal Beheer, Apeldoorn (1972)
Stadhuis, Terneuzen (1972)
Kasbah, Hengelo (1973)
Eemsmondgebouw, Delfzijl (1973)
Yunus Emre Moskee, Almelo (1974)
Blauwe Golven, Arnhem (1977)
Emmauskerk, Nieuwegein (1977)
Hubertushuis (Moederhuis), Amsterdam (1980)
De Musketon, Utrecht (1984)
Station Lelystad Centrum (1988)

Post 65: erfgoed van vooruitgang
De RCE start het aanwijzingsprogramma Post 65 om deze nog jonge bouwwerken, kunstwerken en landschappen te waarderen als volwaardig erfgoed. Met de waardering als rijksmonument krijgen ze maximale bescherming en worden ze behouden voor toekomstige generaties. De genoemde vijftien objecten vormen een eerste selectie. In 2026 zullen er meer volgen.

Rijksmonumenten
Rijksmonumenten zijn gebouwen, objecten of terreinen die van nationaal belang zijn vanwege hun schoonheid, geschiedenis of wetenschappelijke waarde. Ze vertellen het verhaal van Nederland en worden beschermd zodat ze behouden blijven voor toekomstige generaties. In Nederland zijn er ruim 63.000 gebouwde en archeologische rijksmonumenten.

Tentoonstelling
Vanaf dit najaar reist de tentoonstelling ‘De jongste rijksmonumenten van Nederland ‘langs gemeenten en culturele instellingen. De opening is in het najaar in het stadhuis van Terneuzen.

Bron: Persbericht Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Meer informatie, inclusief uitgebreide toelichtingen en waarderingen per object, is te vinden op: www.cultureelerfgoed.nl/post65

Wil je meer lezen over hoe een gebouw een monument wordt? Lees dan in Museumtijdschrift nummer 6 van 2025 het uitgebreide artikel dat Lindy Kuit erover schreef.