Tijdens elke editie van kunstbeurs Art Rotterdam organiseert Museumtijdschrift een speciale lezing voor abonnees. Deze editie was het woord aan Sandrine van Noort, hoofd kunstzaken van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). In een volle zaal vertelde zij over de kunstcollectie van het ziekenhuis en de relatie tussen kunst en gezondheid.

Italiaanse fresco’s
De abonnees van Museumtijdschrift waren één van de eersten die op donderdag 1 februari de Van Nellefabriek betraden. Tijdens de lezing van Sandrine van Noort kon men de drukte van de beurs achter zich laten en luisteren naar het verhaal over de ziekenhuiscollectie van het LUMC. In 1988 is het LUMC begonnen met het verzamelen van kunst, vanuit de kerntaken onderwijs, onderzoek en patiëntenzorg, en inmiddels bestaat de collectie uit zo’n drieduizend kunstwerken. Deze worden tentoongesteld in zowel de wachtkamers en wandelgangen als in de Galerie en Kunsthal van het ziekenhuis.
De relatie tussen kunst, gezondheid en ziekenhuis gaat al terug naar de tijd van de Grieken en Romeinen. Zo vertelde Van Noort over de rijkelijk gedecoreerde hospitaal-tempels en de fresco’s in een ziekenhuis in Siena. De omgeving van de patiënt werd toen al van belang geacht en kunst had daarin een troostende en helende functie. Waar dat vroeger met name religieuze kunst betrof, kan hedendaagse kunst dat effect ook teweegbrengen. Zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat kunst een stressverlagende en rustgevende werking kan hebben. Volgens Van Noort ligt daar de waarde van kunst in ziekenhuizen: “Kunst kan patiënten verbondenheid bieden met het gezonde deel van zichzelf” en zo een vertrouwd en rustig gevoel oproepen.

Kunst op recept
Ook artsen stellen het belang van kunst steeds meer voorop. Zo schrijven Britse artsen soms kunst op recept voor, waarbij patiënten gratis een museumkaartje ontvangen als onderdeel van een behandeling. De verwachting is dat een aanraking met kunst de patiënten goed zal doen. Het publiek in de zaal reageerde positief en verrast toen Van Noort vertelde over dit initiatief.
De kunstcommissie van het LUMC heeft samen met de Universiteit Leiden een speciaal lesprogramma ontwikkeld: ‘Kijken is de (genees)kunst’. Hierin worden de observatievaardigheden van studenten getraind door het aandachtig kijken naar beeldende kunst. Vaak worden hier zogeheten evocatieve schilderijen voor gebruikt, waarin niet meteen duidelijk is wat er is afgebeeld en wat er gebeurt, legde Van Noort uit. Door het observeren van dit soort kunstwerken verbetert de kritische blik van studenten en kunnen ze als toekomstig arts gerichter en gedetailleerder te werk gaan.

Hoop en kracht
Maar leent alle kunst zich ervoor om tentoon te stellen in een ziekenhuis? Zijn er criteria aan verbonden? Van Noort ging in op dit belangrijke discussiepunt, dat ook leidde tot vragen uit de zaal. Daarop antwoordde Van Noort dat kunst met expliciete thema’s als oorlog, geweld en politiek niet geschikt is voor de omgeving van een ziekenhuis, maar eerder past in een museum. Van Noort acht het voor het ziekenhuis van belang dat kunst een sprankje hoop en kracht verbeeldt, in letterlijke of figuurlijke zin. Echter wordt de beleving van kunst altijd beïnvloed door persoonlijke omstandigheden en maatschappelijke ontwikkelingen. Het is niet ongebruikelijk dat Van Noort verzoeken ontvangt of kunstwerken verplaatst of weggehaald kunnen worden. Soms is dat daadwerkelijk nodig vanwege de actualiteit. Maar vaak probeert ze eerst het verhaal te vertellen dat achter het werk schuilgaat, om zo het perspectief te veranderen en waardering op te roepen.

Na deze lezing kon het publiek op eigen gelegenheid de kunstbeurs bezoeken, waar ze het effect van kunst op de gezondheid hopelijk zelf hebben kunnen ervaren. Veel dank aan Sandrine van Noort voor haar boeiende verhaal.

De Galerie en Kunsthal van het LUMC zijn vrij toegankelijk en gratis te bezoeken. Meer informatie is te vinden op de website van het LUMC.

Lees meer over de kunstcollectie van het LUMC in het uitgebreide artikel verschenen in Museumtijdschrift 1.