Nu de donkere dagen voor kerst er weer aankomen, zet de redactie van Museumtijdschrift 7 kunsttips op een rij. Deze bijzondere boeken, podcasts en tentoonstellingen voor jong en oud zijn mooie afsluiters van het afgelopen jaar, of een hoopvolle vooruitblik naar 2024.

Engelen rond de Domtoren
‘De mooiste kerststal van Nederland’ is eigenlijk een compleet miniatuurstadje vol Utrechtse elementen. De Winkel van Sinkel dient als herberg en de Heilige familie staat opgesteld onder de Domtoren. Ruim zeshonderd levensechte kerststalfiguren drommen er samen, roddelend, winkelend en musicerend. De poppen van hout en terracotta zijn vervaardigd in achttiende-eeuws Napels en recent gerestaureerd. Een zwerm engelen trekt de aandacht naar Jezus’ kribbe aan de voet van de Domtoren. Nieuw dit jaar is het aanbod gratis lezingen en avondopenstellingen.

‘De mooiste kerststal van Nederland’, t/m 14 januari in Museum Catharijneconvent, Utrecht, catharijneconvent.nl

Enfant terrible nu online
Ed van der Elsken wordt geroemd als fotograaf die het leven van alledag grofkorrelig vastlegde. Ook zeer de de moeite waard zijn de films die hij maakte, waaronder het verslag van zijn familieleven aan de Amsterdamse Nieuwmarkt en in de polder bij Edam. Jarenlang waren de films vooral te zien op tentoonstellingen, maar nu zijn vrijwel alle films van Van der Elsken gratis te bekijken op de Eye Film Player, de streamingdienst van filmmuseum Eye.

Gelukkige calorieën
Kaasfondue, wildschotels, gourmetten, stoofpeertjes en stol. Grote kans dat je na de feestdagen geen eten meer kunt zien. Juist daarom zou het wel eens een aanrader kunnen zijn om naar Landgoed Keukenhof te gaan voor het LAM, een redelijk caloriearm museum vol kunst over eten en drinken. In de kerstvakantie exposeert kunstenaar Benjamin Li een gigantisch keramieken fortune cookie, waar je zelf een gelukwens aan kunt toevoegen. Over 8 jaar (8 is een geluksgetal in de Chinese cultuur) wordt de koek opengebroken en komen de wensen vrij.

‘Geluk zit in een klein koekje’, LAM museum, Keukenhof 14, Lisse, lammuseum.nl

Brutale blik
Museum Bums is het resultaat van het jarenlang fotograferen en onderzoeken van billen in musea. De auteurs Mark Small en Jack Shoulder bieden een brutale blik op kunst door billen uit de hele kunstgeschiedenis in de schijnwerpers te zetten. Met aanstekelijke humor behandelen ze uiteenlopende kunst: van het zitvlak van Venus tot afdrukken van billen in een stoeldesign. Het boek leest makkelijk weg en leert je als lezer ook nog eens bij over hoe er achter al die billen in het museum ideeën schuilgaan over schoonheid, gender, ras en seksualiteit.

Mark Small en Jack Shoulder, Museum Bums, A Cheeky Look at Butts in Art, uitgeverij Chronicle Books, ISBN 9781797218502

Kunst of thriller?
In 1940 kocht het Stedelijk Museum Amsterdam een schilderij van Kandinsky voor 176 gulden op de veiling. Werd het kunstwerk vrijwillig door de Joodse eigenaar naar de veiling gebracht, of is er sprake van roofkunst? Dat zoeken NRC-journalist Pieter van Os en podcastmaker Emmie Kollau uit in de achtdelige podcast Hier hing een schilderij, die luistert als een thriller. Het is bijzonder dat dit ene schilderij leidt tot tal van boeiende verhalen over Kandinsky zelf, de kunstwereld, de kunstmarkt en de vraag hoe historisch onrecht recht te zetten. Kollau en Van Os bezoeken kunsthistorici, onderzoeksjournalisten en erfgenamen. Ook Adriaan van Dis lepelt smakelijk een mooie anekdote op.

Hier hing een schilderij is onder meer te beluisteren via Spotify, de bekende podcast-apps en nrc.nl/schilderij, waar ook een handige stamboom staat vermeld van alle hoofdrolspelers.

Hanze in Lego
Achthonderd jaar geleden ontstond de Hanze, een internationaal handelsnetwerk in zout, vis, hout, wijn en bier. Havenstadje Kampen was destijds een van de machtigste en welvarendste steden van Noordwest-Europa. In Stedelijk Museum Kampen is nu een tentoonstelling te zien over de geschiedenis van de Hanze in honderdduizenden legosteentjes. Door de ogen van koopman Winni voert de reis langs zes Hanzesteden en langs taferelen over welvaart, avontuur en het alledaagse leven. De expositie is ontwikkeld door het Europese Hanzemuseum in Lübeck.

‘Hanze Steenrijk – Een tijdreis met modellen van legostenen’, t/m 28 februari in Stedelijk Museum Kampen, stedelijkmuseumkampen.nl

Ode aan legendarische galerie
Het eerbetoon aan galerie Art & Project is een vuistdik naslagwerk voor de liefhebber. De galerie bestond van 1968 tot 1998 en zetelde aanvankelijk in het woonhuis van oprichters Geert van Beijeren en Adriaan van Ravesteijn. De galerie is legendarisch als wegbereider van conceptuele kunst en toonde werk van nu befaamde kunstenaars als Stanley Brouwn, Jan Dibbets, Peter Struycken maar ook Sol LeWitt, Gilbert & George, Richard Long en Carl Andre. Alle 156 ‘bulletins’ waarmee ze exposities aankondigden zijn in het boek opgenomen, alsook een groot aantal werken die Van Beijeren en Van Ravesteijn steevast kochten van de bij hen exposerende kunstenaars. Het boek begeleidt de tentoonstelling, en omgekeerd.

Art & Project. Een geschiedenis, 2023, nai010 uitgevers | Kröller-Müller Museum, ISBN 9789462086951; ‘Eerst komt de liefde voor de kunst. Art & Project in het Kröller-Müller Museum’, t/m 25.2 in het Kröller-Müller Museum, krollermuller.nl