Bij toeval stuitte de directeur van het Drents Museum op archeologische voorwerpen uit Armenië. Die maakten zoveel indruk dat hij de onbekende, eeuwenoude (kunst)objecten naar Assen heeft gehaald.

‘In de ban van de Ararat, Schatten uit het oude Armenië’ heet de tentoonstelling in het Drents Museum. Dan is het niet vreemd dat de Ararat al bij binnenkomst opdoemt. Deze voor de Armeniërs heilige berg, die sinds het Verdrag van Moskou in 1921 op naburig Turks grondgebied ligt, vormt met zijn twee besneeuwde toppen het achtergronddecor van de tentoonstelling. In totaal 160 voorwerpen uit het History Museum of Armenia geven een beeld van historische culturen en rijken waarvan de meeste bezoekers nog nooit gehoord zullen hebben.
De tentoonstelling met (kunst)voorwerpen uit het land in de Zuidelijke Kaukasus is door toeval tot stand gekomen. De directeur van het Drents Museum zag op een tentoonstelling in Teheran, waar hij in verband met een te organiseren tentoonstelling over Iran was, archeologische voorwerpen van een hem onbekende cultuur. Die bleken uit Armenië te komen. Hij was zo onder de indruk dat hij in 2018 met een conservator afreisde naar de Armeense hoofdstad Jerevan om te praten over een expositie in Assen. Die had al in 2020 open moeten gaan, maar moest door de uitbraak van corona op het laatste moment worden uitgesteld.

Gouden kommen
De tentoonstelling beperkt zich tot de periode van de vroege prehistorie tot het jaar 301, toen koning Trdat III zich bekeerde tot het christendom en Armenië de eerste christelijke natie werd. Sinds de onafhankelijkheid van de voormalige Sovjet-republiek Armenië in 1990 is met steun van westerse wetenschappers door archeologisch onderzoek duidelijk geworden dat het gebied minstens honderdduizenden jaren geleden is bezocht en bewoond door vroege mensachtigen. En waarschijnlijk wel meer dan een miljoen jaar geleden. Hiervan getuigen enkele stenen vuistbijlen aan het begin van de tentoonstelling.
Rond 3500 voor Christus ontstaat een boerencultuur die nu vernoemd is naar de twee rivieren Kura en Arax. Kenmerkend zijn grote aardewerken haarden in de vorm van een klaverblad. Dat motief komt ook terug op de bodem van aardewerk.
In de Bronstijd (2400-1100 voor Christus) duiken grote grafheuvels op in het landschap. Ze zijn van hoofdmannen, die zich met wapens, potten, sieraden en strijdwagens lieten begraven. Steles en kleitabletten in spijkerschrift, gouden kommen en een reusachtig bronzen schild met pijlenkoker herinneren aan het machtige koninkrijk Urartu, waarvan Armenië tussen begin achtste eeuw tot eind zevende eeuw deel uitmaakte.

Ark van Noach
Na overheersingen door de Perzen en Alexander de Grote was er in de vierde eeuw voor Christus voor het eerst een onafhankelijk koninkrijk Armenië. Een glazen kruikje met het gezicht van de Romeinse keizer Caracalla toont dat Armenië vanaf de tweede eeuw zijn onafhankelijkheid weer kwijt was.
De huidige verering van de Ararat heeft alles te maken met het feit dat volgens de traditionele Armeense geschiedschrijving hun stamvader Hayk een afstammeling was van Jafet, zoon van de bijbelse Noach. Voor de meeste Armeniërs staat het vast dat er ooit een ark is geweest en dat hij op de Ararat is gestrand. Verschillende relieken met restanten uit de Kathedraal van Etchmiadzin bewijzen dat volgens hen.
Op de tentoonstelling is een reliekhouder met een houtfragment te zien: het zou in de vierde eeuw door bisschop Jacob van Nisibis op de berg zijn gevonden. Voor vraagtekens over de ark en de reliek is op de tentoonstelling geen plaats. Grote kans dat de reliek en wie weet ook de andere objecten anders niet naar Assen waren gekomen. De goede verstaander die tussen de regels leest kan er mee leven, want de getoonde voorwerpen en vormgeving van de tentoonstelling zijn een bezoek aan het museum waard.

Bij de tentoonstelling is de catalogus ‘In de ban van de Ararat | Schatten uit het oude Armenië’ verschenen, meer info: In de ban van de Ararat

Beeld header: Zaaloverzicht met bronsplastiek van een edelhert, 1100-1000 v.Chr., Tolors, foto Sake Elzinga