Lange tijd bood het Binnenhof in Den Haag onderdak aan een leeuw en een walvis. En nee, dat is geen politieke beeldspraak. Tijdens restauratiewerkzaamheden in 2021 werden de botten opgegraven van een inmiddels uitgestorven berberleeuw, die in de veertiende eeuw cadeau was gedaan aan graaf Willem IV en zijn leven sleet in een veel te koude Haagse dierentuin. De walvis, of beter gezegd: de kaak van een potvis, hing zeker tweehonderd jaar lang boven de ingang van de Ridderzaal.
De leeuw en de walvis spelen de hoofdrollen in Het hof van de leeuw, de nieuwe animatiefilm van kunstenaarsduo Margit Lukács (1973) en Persijn Broersen (1974) die komend weekend groots in première gaat. Aan de rand van de Hofvijver, waar de parlementair verslaggevers van de NOS doorgaans hun ‘stand-upjes’ doen, vind je de beste plek om de miniopera over macht en overmoed te bekijken. Die wordt geprojecteerd op een groot scherm middenin het water, met het Torentje op de achtergrond.

Bambi zonder dieren
Het hof van de leeuw is onderdeel van de Kunstparade Binnenhofrestauratie. Zoals gebruikelijk bij grote projecten van de Rijksgebouwendienst is een klein percentage van de bouwsom gereserveerd voor een kunsttoepassing. Gedurende de omvangrijke restauratie, die duurt tot 2028, worden kunstenaars uitgenodigd om tijdelijke werken te maken. Het Ministerie van Algemene Zaken vroeg het duo Lukács-Broersen te reflecteren op de geschiedenis van het 800 jaar oude regeringscentrum.
Een rake keuze. Sinds hun doorbraakwerk Mastering Bambi (2010), waarin alle dieren uit de Walt Disney-klassieker zijn verwijderd waardoor je pas echt goed ziet hoe de natuur is opgebouwd als een emotioneel manipulatief decor, gaat hun werk over de verbeelding van macht en machtsuitoefening. Natuur en muziek spelen daarbij altijd een grote rol. Zo speelt Forest on location (2018) zich af in het laatste oerbos van Europa, waar een Iraanse operazanger het jazznummer Nature boy zingt. En in I wan’na be like you, dat vorig jaar te zien was in de Grote Kerk van Alkmaar, voert een aap de Monkey Dance uit Disney’s Jungle Book op in een broeikas vol planten met een koloniaal verleden.
Voor Het hof van de leeuw werd componist Bram Kortekaas gevraagd de muziek en deel van het libretto te schrijven. Met een strijkkwintet, rondborstige hoorn, wispelturige klarinet en het cement van pianoklanken zet hij in twintig minuten een lekker dynamische spanningsboog neer. Maar de muziek overstemt nergens de teksten van de leeuw, de walvis en het groepje witte kraaien dat optreedt als koor.

Giftige appeltjes
De leeuw bezingt zijn almacht met teksten als ‘Kom van je gat af/ Mijn wil is wet’ terwijl hij – in het middelpunt van een spotlight en gevolgd door een beweeglijke camera – over het opgebroken Binnenhof paradeert. De locatie komt volledig uit de computer maar is gebaseerd op duizenden foto’s. De detaillering is waanzinnig, maar je ziet ook overduidelijk dat dit een plat decor is. Alsof de makers willen benadrukken: dit is theater, dit is fictie.
Maar zo plat als de setting oogt, zo enorm gelaagd is het verhaal dat verteld wordt. Een deel van het libretto is ontleend aan het verlossingsvisioen van Goethes belangrijkste werk Faust (1808), waarin de duivelspactsluiter droomt van herwinning van land op zee – Hollandser wordt het niet. De giftige appeltjes op het plaveisel zijn verwijzingen naar de lusthof die prins Maurits vlakbij het Binnenhof liet aanleggen als symbool van de door God gegeven welvaart, die in werkelijkheid natuurlijk gewoon geroofd was. In hun virtuele verbeelding laten Lukács en Broersen de seizoenen op hol slaan en wordt de faustiaanse droom van despotische wereldmacht gesmoord in een overstroming. Dan is het de beurt aan de walvis. In de woorden van raadpensionaris Johan de Witt bezingt zij de democratie, die is gegrondvest op ‘de fundamenten van onsterfelijke vergaderingen en colleges’.
Ook zonder alle achtergrondinformatie is Het hof van de leeuw een visueel feest. Maar het werk schittert pas echt als je alle historische en culturele lagen afpelt. Dan zie je de tijdloze thematiek en voel je de actuele urgentie.

Het hof van de leeuw: 14 en 15 maart, doorlopend 12.00-20.00 uur. Daarna is de film te zien in Informatiecentrum Binnenhof Renovatie: 28 t/m 30 maart, 4 t/m 6 april, 11 t/m 13 april; kunstparadebinnenhof.nl